Fascinerend, hoeveel de korte tekst van een vacature al kan vertellen over de verwachtingen van de gezochte kandidaat. Verwachtingen, soms in de vorm van illusies. Zo las ik enige tijd geleden een vacature van een middelgrote woningcorporatie voor een ‘riskmanager’. In de advertentie met de functieomschrijving staan drie opvallende zinnen. Deze zinnen noem ik hieronder, waarna ik ze kort analyseer. Wat zeggen de zinnen over de verwachtingen van risicomanagement en de risicomanager in deze organisatie? Zijn dit wel realistische verwachtingen, of gloort hier de illusie van controle?
Zin 1: ‘Als riskmanager rapporteer je aan de directeur-bestuurder.’
Op zich is dit geen gekke zin. Het is immers normaal dat je aan een leidinggevende rapporteert. De interessante vraag hier is wát er moet worden gerapporteerd: de ontwikkelingen en resultaten van risicomanagement binnen de organisatie, of een maandelijkse lijst met risico’s? De analyse van de volgende twee zinnen doet rapportage van de risicolijst vermoeden.
Zin 2: ‘Je faciliteert het gesprek op directie- en managementniveau over potentiële risico’s.’
Deze zin wekt de indruk dat er zonder tussenkomst van de riskmanager niet effectief wordt gesproken over risico’s. Dat is best zorgelijk, want het zou eigenlijk betekenen dat de riskmanager bij elk gesprek aanwezig zou moeten zijn. Waar gáán de gesprekken op directie- en managementniveau over, als risico’s, en daarmee onzekerheden en kansen, niét expliciet aan de orde komen? De woorden ‘potentiële risico’s’ verraden daarbij een fundamenteel gebrek aan risico-inzicht: risico’s zijn namelijk altijd potentieel. Een risico heeft immers per definitie een waarschijnlijkheid of kans van optreden. Anders is het geen risico, maar een zekerheid.
Zin 3: ‘Je hebt een scherp oog voor mogelijke strategische, tactische en operationele risico’s en weet deze op waarde te schatten.’
Deze zin impliceert dat de riskmanager er is voor het identificeren van de verschillende soorten risico’s en de classificatie ervan. Dit is de risicoanalyse, die dus wordt uitbesteed aan de riskmanager. Maar risicomanagement gaat veel verder dan een risicoanalyse. Daarna volgt de belangrijkste volgende stap: besluitvorming, met expliciete keuzes om al dan niet iets aan de geanalyseerde risico’s te doen. Dergelijke besluiten zijn sterk afhankelijk van de risk appetite of risicobereidheid van de beslissers. Ofwel, diegenen die verantwoordelijk zijn voor de doelen die door de risico’s kunnen worden beïnvloed.
Risicogeweten
Natuurlijk zitten in mijn analyse van deze vacature de nodige aannames. Toch is dit wel het beeld van risicomanagement, en de bijbehorende functie van risicomanager, dat een dergelijke vacaturetekst bij mij oproept. Temeer omdat van de kandidaat de volgende eigenschap wordt gevraagd: ‘Een onafhankelijke denker die kan fungeren als het “risicogeweten” van de organisatie’. De cruciale vraag die uit dit alles opkomt: Wat doen alle overige 150 medewerkers en managers van deze middelgrote organisatie eigenlijk zélf aan het omgaan met risico’s?
Zoals nu duidelijk zal zijn, hier wordt hoogstwaarschijnlijk een conventionele risicomanager gezocht. Onder een conventionele risicomanager versta ik iemand die op de klassieke, veelal instrumentele, manier invulling geeft aan de risicofunctie. Dit is de gebruikelijke risicobenadering, waarbij de nadruk ligt op het vermijden, minimaliseren en beheersen van risico’s. Heel begrijpelijk én slechts gedeeltelijk mogelijk.
Conventioneel risicomanagement niet (meer) functioneel
Is de leiding van deze woningcorporatie zich er wel van bewust dat dergelijk conventioneel risicomanagement niet (meer) functioneel is in een dynamische organisatie-omgeving? Een omgeving met volop volatiliteit, uncertainty of onzekerheid, complexiteit en ambiguïteit? Ofwel een VUCA-omgeving? Kan de gevraagde risicomanager de woningcorporatie wel daadwerkelijk helpen om succesvol te worden, of blijven, in zo’n dynamische wereld? Kunnen de (impliciete) verwachtingen over risicomanagement binnen de woningcorporatie überhaupt worden waargemaakt, door welke kandidaat riskmanager dan ook? Als iets duidelijk wordt met dit vacaturevoorbeeld, dan is dit het wel: effectief omgaan met risico’s start met het type opdracht dat leidinggevenden hun risicomanagers geven. Iets om over na te denken.
Door: Martin van Staveren
Martin van Staveren
Dr. Martin van Staveren staat voor anders omgaan met risico’s. Vanuit risicobureau VSRM adviseert hij allerlei soorten organisaties over realistisch risicomanagement. Hij is ook kerndocent aan de executive masteropleidingen Risicomanagement en Public Management, Universiteit Twente. In 2015 verscheen zijn boek Risicogestuurd werken in de praktijk bij uitgeverij Vakmedianet.
