Out of control

“Wie van u is niet in control?” Met deze vraag begon dagvoorzitter Jeroen Smit de Nationale Controllersdag op 9 juni 2016. In de zaal zaten een paar honderd controllers. Er gingen geen handen omhoog. Gedurende deze zonnige dag zouden we ervaren dat controllers, met de huidige controls en mindset, vooral de illusie van controle najagen.

Jacques van de Wal, hoofd Economisch Bureau Nederland bij ABN AMRO startte met een opmerkelijk voorbeeld. Een leverancier van melkrobots heeft veel meer informatie over de kredietwaardigheid van de boer dan diegene die hem krediet verstrekt. Bankiers baseren zich immers op jaarrekeningen uit het verleden. De melkrobots vergaren een schat aan actuele informatie over de performance van de veestapel van de boer. Een waardevolle bron van Big Data, die nog niet is aangeboord.

Koppel KPI’s aan klantketens

Peter Geelen, auteur van ‘KPI’s die wél werken’ beweerde op basis van zijn ruime ervaring dat 98 procent van de organisaties worstelt met Key Performance Indicators. Deze KPI’s – in een interview noemde hij ze Kolossaal Prestatie Infarct – zijn vooral bij managers populair, als afrekenmechanisme. Dé managementfout is de vertaling van de topmanagement-KPI’s naar de afdelingen, volgens de formele organisatiestructuur of hark. Dit leidt namelijk tot verzuiling en belemmert samenwerking. Elke afdelingsmanager gaat immers eerst voor de eigen KPI’s. Temeer als er een bonus van afhangt. Dé les van Geelen: maak de zogenoemde klantketens in de organisatie helder. Dit zijn de processen vanaf de klantbehoefte tot en met het leveren van de dienst of het product. Koppel KPI’s van het topmanagement dus louter en alleen aan zulke klantketens.

Singulariteit breekt eerder aan dan gedacht

Stephan van den Broek, één van de auteurs van ‘Management in Singularity’ maakte met talloze voorbeelden duidelijk dat singulariteit wel eens eerder kan aanbreken dan velen van ons denken. Dit is het punt waarop robots en software slimmer zijn dan de mensen en zelf-programmerend zijn. Van den Broek noemde het jaar 2035. Hij wordt hierin gesteund door topwetenschappers als Stephen Hawking en technologie-entrepreneurs als Elon – Tesla – Musk. Of en wanneer we het tijdperk van singularity ingaan, kunnen we niet voorspellen. Wat organisaties wel kunnen en zouden moeten doen, is nu vol aanhaken op de exponentieel snelle technologische ontwikkelingen. Alleen al om als organisatie de overlevingskans te vergroten.

Drie tips

Wat betekent dit alles voor de manager in het algemeen en voor de controller in het bijzonder? Van den Broek gaf een aantal suggesties die ik samenvat in de volgende drie tips.

1. Neem de rol van technologie mee in alles wat je doet, controleert of investeert. Technologie zit of komt namelijk in alles. Heb je daarvoor voldoende kennis?
2. Zorg ook dat je via netwerken verbonden bent met de wijde wereld om je heen. Disruptieve ontwikkelingen komen van buiten de sector. Iconische voorbeelden zijn Über zonder eigen taxi’s en Airbnb zonder eigen accommodaties.
3. Geef vertrouwen en operationele vrijheid aan je medewerkers, binnen een aantal strakke rules of engagement. Best lastig voor een controller. Vanaf nu is het motto ‘Vertrouwen is goed, controle is beter’ passé. Dit zijn woorden van Lenin uit 1921, als motivatie voor de oprichting van de KGB.

Wat betekent dit voor risicomanagement?

Wat betekent dit alles voor het risicomanagement van organisaties, veelal ondergebracht in de financiële afdeling? Veel. Zo wordt de het van nog veel groter strategisch belang. Technologische ontwikkelingen en de maatschappelijke reacties erop zijn immers inherent onzeker. Ze maken of breken de resultaten van strategische keuzes. Daarnaast zal Big Data een veel grotere rol gaan spelen bij het identificeren, analyseren en omgaan met risico’s. Bij het laatste zijn allerhande sensors en real time monitoring veelbelovend. Denk aan de bank, de boer en de melkrobot. Echter, veruit het meest uitdagend is een fundamentele shift in ons eigen brein, van de illusie van risicobeheersing naar de realiteit van met risico’s omgaan. Het is niet anders, tot die tijd zijn we out of control.