Wat is hier nieuw aan?

“Wat is er nieuw aan dat genomineerde boek van je?” Die vraag werd me pas gesteld, bij een uitnodiging om over Risicogestuurd Werken in de Praktijk te komen vertellen tijdens een kennis-sessie. Er zijn immers al de nodige boeken over risicomanagement. Dat klopt. Zo bevat de inspiratielijst in Risicogestuurd Werken maar liefst zeventien andere boeken, aanvullend op de ruim drie pagina’s bronnen. En toch verschilt het op zes punten drastisch van die andere boeken. 

1. Managementboek

Met Risicogestuurd Werken heb ik een managementboek over anders en vernieuwend omgaan met risico’s geschreven, in plaats van een risicomanagementboek. Dit is een subtiel maar belangrijk verschil. In boeken over risicomanagement staan de stappen en tools centraal. In dit managementboek gaat het vooral over het mogelijk maken van omgaan met risico’s. De doelgroep is dan ook veel breder dan risicomanagers en strekt zich uit tot alle soorten leidinggevenden, in alle mogelijke organisaties en sectoren. Ook interne en externe organisatieadviseurs en -veranderaars zijn doelgroep. Effectief omgaan met risico’s vraagt immers om een passende organisatiecultuur en –structuur. Daarom ben ik enorm blij om op de shortlist van de Ooa, dé beroepsvereniging van organisatieadviseurs, te staan.

2. Vernieuwingen aan de horizon

Hoewel Taylor’s scientific management uit begin 1900 stamt, is het in veel organisaties nog springlevend. Opmerkelijk, omdat er de afgelopen eeuw nogal wat is veranderd. Dus niet meer dan logisch dat de resulterende bureaucratie en overdaad aan procedures steeds meer weerstand oproepen. Gelukkig doemen er al een aantal jaar vernieuwingen aan de managementhorizon op. Mij inspireren bijvoorbeeld managementdenkers en -doeners als Thijs Homan, Matthieu Weggeman, Hans Vermaak en Wouter Hart. Zij pleiten voor een terugkeer naar de essentie, de menselijke maat, waardering voor vakmanschap, minder controle en meer vertrouwen. Ook veel hedendaags risicomanagement is een kloon van Taylor. Het schiet het doel voorbij en wordt een doel op zich. Risicogestuurd werken sluit nadrukkelijk aan op managementvernieuwingen.

3. Van regelreflex naar realiteit

Een fenomeen dat steeds weer opduikt is de risicoregelreflex. Een risico is opgetreden, verontwaardiging alom, dat mag niet nog eens gebeuren en een nieuwe regel, procedure of wet moet dat voorkomen. Dit blijkt vaak een dure illusie. Een alternatieve aanpak is om de realiteit te durven zien en te accepteren dat niet elk risico met een regel te vermijden is. Omgaan met risico’s, met een bewuste balans tussen accepteren en maatregelen nemen, is veel praktischer dan de illusie van ultieme risicobeheersing. Risicogestuurd werken gaat over zo omgaan met risico’s dat je je doelen zo goed mogelijk kunt realiseren. Ondanks de onvermijdelijke onzekerheden die daarbij op je pad komen.

4. Niet nieuw, wel vernieuwend

Nieuw is risicogestuurd werken niet, wel vernieuwend. Het is namelijk géén zoveelste nieuwe methode voor risicomanagement. Risicogestuurd werken biedt juist een ’terug naar de essentie-benadering’ voor omgaan met risico’s. Op een gestructureerde en expliciete manier. Hiervoor worden zes basisstappen gebruikt, die al aanwezig zijn in vrijwel elke methode voor risicomanagement. Het vernieuwende zit ‘m paradoxaal genoeg in de terugweg naar de essentie: wat zijn je doelen, welke onzekerheden – risico’s – kunnen die doelen beïnvloeden, kan of wil je daar wat aan doen? Dáár gaat het om en dat werkt bevrijdend en vernieuwend.

5. Van methoden naar mens

In risicomanagementboeken gaat het vaak en vooral over het instrument. Risicomanagement kan een nuttig instrument zijn, als je het weet te hanteren. Zoals dat ook geldt voor een schroevendraaier, hamer of motorzaag. Bij risicogestuurd werken staat de mens in de organisatie centraal. Jij als vakinhoudelijke professional of manager, die met een team ambitieuze doelen wil bereiken en daarbij hoe dan ook met onzekerheden wordt geconfronteerd. Wat is je risicoperceptie en -houding ten opzichte van die van je teamleden? Ken je die? Voel je weerstand om er open over te praten? Wordt er wel geluisterd? Wat zegt dit over de heersende organisatiecultuur en wat is jouw rol daarbij? Met andere woorden, hoe wordt effectief omgaan met risico’s in je werkomgeving gestimuleerd, in plaats van gefrustreerd? Dit zijn de vragen waarvan de antwoorden risicomanagement vleugels geven. 

6. Accenten maken het verschil

Hét verschil tussen zeg maar Taylor-achtig risicomanagement en risicogestuurd werken wordt gemaakt door een serie van twintig accentverschillen. Voorbeelden zijn methoden is leidend (risicomanagement) en doelen zijn leidend (risicogestuurd werken). Of afdwingen – “Risicomanagement volgens dit protocol is hier voor iedereen verplicht” – en uitnodigen – “Ga eens met je team risicogestuurd aan de slag,  beoordeel na drie maanden wat dat oplevert”. De balans tussen de accentverschillen ligt voor elke organisatie of afdeling net weer anders. Dit geeft de benodigde ruimte om omgaan met risico’s in te passen in de werkprocessen die er al zijn.

Tot slot, de voorgaande zes punten gaan nadrukkelijk over de verschillen tussen het boek Risicogestuurd Werken en boeken over risicomanagement. Risicogestuurd Werken is dus een echt managementboek. Een praktijkboek voor anders omgaan met risico’s, aanvullend op risicomanagementboeken. Het werkt als eye opener voor wie nooit een boek over risicomanagement heeft gelezen: zo kan het dus ook. Juist dát is er nieuw aan. Het werd overigens een geweldig leuke kennissessie, met volop herkenning van de enthousiaste deelnemers.

Risicogestuurd werken in de Praktijk staat op de longlist voor Managementboek van het Jaar 2016 en op de shortlist van Ooa Boek van het Jaar.