Hele zorg, halve waarheid is de titel van een uitgebreid artikel in de Volkskrant van 22 februari 2014. Het betreft de gezondheidszorg. Specifieker, het gaat over een artikel in het British Medical Journal waarin 3000 alledaagse medische behandelingen tegen het licht zijn gehouden. De conclusie was dat voor de helft van die behandelingen geen bewijs voor de effectiviteit ervan kon worden aangetoond. Amerikaanse onderzoekers gingen recent door 10 jaargangen van het vooraanstaande vakblad New England Journal of Medicine. Zij kwamen tot de conclusie dat de medische praktijk slechts in 40 procent van de gevallen aantoonbaar tot gezondheidswinst leidt.
Als bewijsvoering voor de effectiviteit van behandelingen ontbreekt, wat is dan reden om een behandeling toch uit te voeren? Het lijkt erop dat de helft van die behandelingen wordt gedaan op basis van gezond verstand (denk hierbij aan onze beperkte rationaliteit, zoals aangetoond door Nobelprijswinnaar Daniel Kahneman), intuïtie, empathie, en risicomijding. Als we de menselijke factor verder ontleden dan komen we bij ambitie, eerzucht en verklaarbare economische overwegingen. Voor alle helderheid, in geval van acute levensbedreigende aandoeningen levert de medische praktijk vaak geweldige resultaten.
Het punt dat ik hier wil maken is dat er verbluffende overeenkomsten bestaan tussen de medische praktijk en die van risicomanagement. Hoe schaars zijn niet de gevallen, waarin risicomanagement bewezen meerwaarde heeft geleverd? Hoe effectief zijn COSO-ERM, de ISO-31000 richtlijnen en de ruim 700 overige modellen voor risicomanagement nu écht? En hoe terecht hard is niet de kritiek, dat risicomanagement in vele financiële instellingen diezelfde instellingen niet heeft behoed voor financiële drama’s? Dit ondanks de in elk geval papieren aanwezigheid van risicomanagement en met grote maatschappelijke gevolgen en kosten?
Het krachtige én moedige van de medische sector is om de halve waarheid te herkennen en erkennen. Met als resultaat dat er nu in allerlei landen initiatieven ontstaan om de effectiviteit van medisch handelen systematisch te evalueren. Landen als Australië, Canada, Groot-Brittannië, Spanje en ook Nederlands zijn er mee aan de slag. Een mega-operatie, met evaluatie als innovatie. Om te kunnen leren, en van daaruit behandelingen te ontwikkelen, of gewoon te stoppen. Er blijken niet alleen miljoenen aan besparingen mogelijk. Ook patiënten wordt leed bespaard, van verwachtingen die niet kunnen worden waargemaakt tot onnodig ongemak dat kan worden vermeden.
Er is een frappante overeenkomst met de aanpak in de zorg om de effectiviteit te verbeteren en de evaluatie-stap uit de risicomanagement cyclus. Die o zo belangrijke stap, die in de praktijk vaak zo’n mijl op zeven blijkt. Met als kernvraag: werken de beheersmaatregelen? Een eenvoudig hulpmiddel daarbij is het schatten van de Total Cost of Risk (TCoR). Dit is simpel de som van de kosten, die periodiek of per project worden uitgegeven aan het risicomanagement proces, de beheersmaatregelen, en de risico’s die desondanks (in beperkte mate) optreden.
Inderdaad, de TCoR aanpak is helemaal niet nieuw, evenals het fenomeen evalueren. Geeft in elk geval wel inzicht waar een organisatie met risicomanagement qua kosten mee bezig is. Zinvol dus, en gewoon eens proberen. Mits de moed in de organisatie aanwezig is om deze kosten daadwerkelijk te schatten. Dit in aannemelijke ordes van grootte dus, in plaats van bedragen met schijn-zekere cijfers achter de komma.
Concluderend, de halve waarheid over de hele zorg beperkt zich niet tot de zorgsector. Ik denk hierbij aan de financiële dienstverlening, en ook aan mijn eigen oorspronkelijke vakgebied, de geotechniek. Iedereen die zich serieus met risicomanagement bezig houdt zou zich dit moeten aantrekken. Dit alles om het nog jonge, veelbelovende en veel bekritiseerde vakgebied risicomanagement, ondanks de inherente onzekerheden die het met zich mee brengt, meer evidence-based te ontwikkelen. Innovatie door evaluatie dus.
